Mecnun, bir kabile reisinin dualar ve adaklarla dünyaya gelmiş olan Kays adlı oğludur. Okulda bir başka kabile reisinin kızı olan Leyla ile tanışır. Bu iki genç birbirlerine aşık olurlar. Okulda başlayıp gittikçe alevlenen bu aşkı öğrenen Leyla'nın annesi, Leyla'yı okuldan alır. Kays, Leyla'yı göremeyince üzüntüden çılgına döner, başını alıp çöllere gider ve Mecnun diye anılmaya başlar. Mecnun'un babası, oğlunu bu durumdan kurtarmak için Leyla'yı isterse de; "O artık mecnun (deli, çılgın) oldu" deyip vermezler Leyla'yı.
Leyla evden kaçarak, Mecnun'u çölde bulur. Mecnun ise çölde; ahular, ceylanlar ve kuşlarla arkadaşlık etmektedir... Aşkı, mecazi aşktan ilahi aşka yükselmiştir. Bu sebeptendir ki tanımaz Leyla'sını. Babası Mecnun'u, iyileşmesi için Kabe'ye götürür. Duaların kabul olduğu bu yerde Mecnun, aşkını daha da arttırması için Allahü Tealaya dua eder:
"Ya Rab bela-yı aşk ile kıl aşina beni
Bir dem bela-yı aşkdan etme cüda beni."
(Rabbim! beni tanıştır aşk belasıyla
Beni bir an bile, aşk belasından ayırma!)
Duası neticesi aşkı daha da çoğalır ve bütün vaktini çöllerde geçirmeye başlar. Diğer taraftan, Leyla da aşk ıstırabı içindedir. Bir zaman sonra ailesi, Leyla'yı İbn-i Selam isimli zengin ve itibarlı biriyle evlendirir. Ancak, Leyla kendisini bir perinin sevdiğini ve eğer kendisine dokunursa ikisinin de mahvolacağını söyleyerek İbn-i Selam'ı vuslatından uzak tutmayı başarır.
Mecnun, çölde, Leyla'nın evlendiğini arkadaşı Zeyd'den işitince çok üzülür. Leyla'ya acı bir sitem mektubu gönderir. Leyla da durumunu bir mektupla Mecnun'a anlatır. Kendisini anlamadığından dolayı o da sitem eder. Bir müddet sonra Mecnun'un ahı mı tutar bilinmez; İbn-i Selam vefat eder. Leyla da baba evine döner.
Bir çok tereddütten sonra her şeyi göze alarak, Mecnun'u çölde aramaya başlar. Fakat Mecnun, dünyadan elini eteğini çekmiş ilahi aşk yüzünden Leyla'nın maddi varlığını unutmuştur. Leyla, çölde Mecnun'u bulduğu halde, Mecnun onu tanımaz. Leyla onun erdiğini anlar ise de; yine de onsuz yaşayamaz. Hastalanıp yataklara düşer. Kısa zaman sonra da terk-i diyar eyler. Mecnun, Leyla'nın ölüm haberini öğrendiği vakit; gidip mezarını kucaklar, ağlayıp inler:
- Ya Rab bana cism-ü can gerekmez. Canansız cihan gerekmez! der ve kabri kucaklayarak ölür.
Bir müddet sonra Mecnun' un sadık arkadaşı Zeyd rüyasında, Cennet bahçelerinde birbiriyle buluşmuş iki mesut sevgili görür. "Bunlar kimdir?" diye sorunca, derler ki:
- Bunlar Mecnun ile onun vefalı sevgilisi Leyla'dır. Aşk yoluna girip temiz öldükleri, aşklarını dünya hevesleriyle kirletmedikleri için burada buluştular.
